Saint Nicolas Eliza
XVI. mendeaneraikia, Saint Nicolas eliza Getariako goieran dago. Hilerriak inguratzen du.Bere kanpadorrea, harri grisekin egindako frontoia, itsasotik ikusten ahal daoso urrutitik. Getariako elizak aspektu soila eta trinkoa du bere soto babestuaeta kanpadorre-frontoiarekin. Horrek barnekoaberastasunarekin kontrastatzen du.
Getarian,euskal elizen antolakuntza berezia aurkitzen da.
1859an, eliza zabalagotu eta goititu da. 1970an berritu da : oholtzek etaestatuek apaindura arinduari balorea ematen diote.
2001an, elizamonumentu historikoen zerrendan sartu da. Ontzi bat dago zintzilikatutanabearen gainean, herriaren itsasoko iragana oroitzeko.
Nor Zen Saint Nicolas ?
Saint Nicolas, haurren laguna
Saint Nicolas apezpikua, IV.mendean oso famatua bilakatu zen Miran (Asia). Arrakasta horriesker kondaira asko sortu dira. Horietako bat 3 haurrena da: Saint Nicolasek 3haur horiek berpiztu zituen ostalari batek hil ondoren. Horregatik haurrenongile handi baten fama du. Hemen, Olentzerok ordezkatu du.
Saint Nicolas, itsasturien zaindaria
XI.mendean Asian, Saint Nicolasek Hego Italiako itsasturi batzuk askatu zituen. Azkenhoriek musulmanoei erlikia batzuk lapurtu zizkieten Bari-ra eramateko. Hor,basílica bat eraiki zuten Saint Nicolas-ren ohorean.
Saint Nicolas, beilarien zaindaria
Saint Nicolas-ren santutegi batzuk aurkitzen dira Santiagoko bidean zehar. GertuenakCapbreton-en, Harambeltze-n (Ostabatetik gertu) eta Getarian daude.
Cenitzko muinoa
Cenitzeko muinoa 1.2 hektareako erreserba naturala bat da, hondartzaren bazterrean.2003an, Itsas-bazterreko Kontserbatorioak eskuratu du eta Getariako herriaarduratzen da hortaz. Itsasoa eta Gaskoñako golkoaren bista zoragarri bat dagoCenitzeko muinotik.
Bide estuak badira txilarren eta iraukinen artean. Ez dira bakarrik animale arruntakaurkitzen (untxiak, urtxintxak, urretxindorrak, oilagorrak), NATURA 2000elkarteak babesten dituen tximeletak eta espezie begetalak ere badira. Faunaeta florako bilketa arautua da leku babestu honetan. Hondartzako partea arrantzako mugarritzean sailkatua dago, muinotikporturaino. 2003tik, inbentario zientifikoak egiten dira urtero ingurunearenaldaketa segitzeko.
Muinoaren hegoaldeko bazterrean, Baldareta errekaren hegian algakogarbitze arro bat dago. Algak udazkenean biltzen dira eta kosmetikakoindustrientzat lehengai oso bilatu bat da.
Herriko etxea eta pilotalekua
Napoleon III.aEnperadorearen 1859ko lege-dekretuaren arabera, kirol-zelaia lejuz aldatu beharda trenbidea eraikitzeko. 1864an trena Getaria zeharkatzen du.
Herriko kontseiluak erabakitzen du pilotaleku bat eraikitzea 1868an (gauregungo tokian). “Bainuetako urtaroa”-n, “Atzerriko kolonia”-k gogoko ditupilota partida-lehiaketak ikustea.
1926an, Udaleko kontseiluak erabakitzen du gaur egungo Herriko Etxea,pilotalekuaren bazterrean. Fernand Brana arkitektoari galdetzen zaio HerrikoEtxea eraikitzea.
Euskal estiloko arkitekturakoa, Herriko Etxea monumentu historikoetanbildua da. Gaur egun, plaza hori herriko bihotza da. Hor antolatuak dira urte osoanzehar pilota partidak, euskal kantak, euskal dantza, merkatuak eta besta tradizionalak.
Portua
Village historiquement tourné vers la pêche
Erdi Arotik aitzina, euskal kostako portuak famatuak dira balearen arratzarengatik.Tradizio hori gogoratzen da Getariako blasoiari esker: azken honek barrandaribat harkaitz baten gainean etaarrantzale batzuk txalupa batean bale bat ehizatzen errepresentatzen ditu.
Bale bat harrapatzea abantaila ekonomiko handi bat da: larrua balio handiko janariada, koipea, olioa eta xaboia egiteko erabilia da, hezurdura, itxiturak etaetxeetako armadurak eta jarlekuak egiteko erabiltzen da, eta balearen bizarraaterki edo gerruntzeen hagatxoaak egiteako erabiliak dira. Samurra eta gozoa,mingaina persona famatuentzat baztertuak ziren.
XIV.mendetik aurrera, zetazeoak gutxiagotzen dira Gascoñako golkoan eta euskaltxopakoak Kanada eta Ternuara joaten dira. Denbora berean, bakailoaren arrantzagaratzen da. Baina landazabal luze eta latzek bale eta bakailo arrantzaleakgaraitzen dituzte. XVIII.mendearen amaieran, euskal marinelek kostako arrantzagaratzen dute. Atuna, sardina eta otarraina asko daude. Portuaren goraldia 1920urteetan da: arrantzale bakoitzak 15 eta 20 otarrain artean harrapatzen zituen!
Gaur egun, hogei bat itsasontzi daude portuan, sotoaren 29 zirgiloeiloturik. Txalupa horiek aisialdiko arrantzan erabiliak dira gehien bat:txipiroiak, otarrainak, legatzak …
Portuaren sartzean, “Annie” itsasontziak kondatuko dizue Getariakoportua eta baleako arrantzaleen historia.
Barradera 1891ekoa da. Aldiz, kai-muturreko ibiltokia 1936koa da, herrialdekolangabezian ziren pertsonek eraiki zuten.925an, lehen motoreak, Dion-Bouton markakoa, “Carolin” itsasontziahornitzen du. Hala ere, azken honek bere haize-oihalak eta bere arraunakgordetzen ditu motorearenganako konfiantza mugatua delako.
Terraza Pierre LIOUS
Nahiz eta baleak desagertudiren, “terraza” leku abantailatu bat gelditzen da itsasoari so egiteko.
Tamarizen itzaletik ikustenahalko dituzue surfistak Parlementiako uhain ezagunean, Getariako hondartzanaturalak eta euskal kostaren panorama ederra, Miarritzetik Hondarribira doana,Euskal Herriko Hegoaldeko muga-herria.
Terraza 1912an eraikia izanda “Place de la Croix” lekuan (gurutzeko plaza). 1881an Kosta Aldiako gurutzeaitsasturien gurutzea bihurtu da, haien kuraiaren omenaldia egiteko.
1998an egin da laba esmaileztatuzko mahai bat behatokigisa, lehen mailako eskolako haurren marrazkietan oinarriturik.
